Heil og rein

Du skulle vera rein når du gjekk nokon stad.
Leiken kunne gå, og du var både i sanddungen, klatra i tre og åla  deg gjennom graset. Men skulle du å handle, til dampen, på skulen eller kor som helst utanfor heimen, var parolen: rein i ansiktet, rein på hendene og rein i kleda.

Når vi kom inn til måls, måtte me på badet og vaske hendene. Me var ikkje store før me lærte at rein, det var å vaske hendene både i håndloven og på ryggen. Kom me til bords, og ei lita skiten hand strekte seg etter fisken eller flatbrødet, så var det marsj ut på badet og vaske seg med såpe og vatn.
Far hadde arbeid som gjorde at han var skiten på hendene, skiten i ansiktet og på kleda. Han bytte ikkje før han kom til bords, men tok av seg kjeledressen, og vaska seg ein kattevask. Men han sleit med å bli rein på hendene, og skulle han ut på noko særs, så var det brukt både såpe, terpentin og andre hjelpemiddel for å få bort arbeidsfargen frå hendene.

Mor og far fekk nesten andenaud då den nye moten kom med holete olabukser. - Slikt gjekk jo ikkje an!. Kleda skulle vera reine og heile. Det hadde vore barnelærdom i alle generasjonar.  Du kunne ha bøter på plagga, men ikkje hol.

 Så mor bøtte bukser, sette på lappar både ein og to gonger. Ho  hadde alltid ein haug med arbeidsbukser som skulle bøtast for far, og klede som me ungane hadde slite hol på. Lappane skulle passe til plagget, for det var ikkje vanleg med kontrastfargar, som i dag. men ei bot av det opphavlege tøyet  var vel brukande. Du kunne gå både på skulen og til dampen med kledeplagg som hadde bøter.

Trøyer og gensarar, sokkar, labbar og vottar av ull var vanleg.  Dei vart slitte og holute, og då måtte stoppenåla fram. På biletet ser du korleis eit hull skulle stoppast, der du først avgrensa holet, laga hjelpetrådar, og så stoppa du til slutt.

 Leistar og vottar vart bøtte, og hol på gensararmane vart ofte stoppa. Det var ikkje skam å ha bøtte klede, men det var skam å gå med holete tøy. så mor hadde ei stor stoppekorg og både ho og hushjelpa bøtte når det var ei stund, og etterkart lærde ho opp døtrene til å vøle sitt eige ulltøy.

  Riktig fine plagg laga du kunstsaum på. Då tok du ut trådar, og stoppa dei inn att, slik at det nesten ikkje viste at det var reparert. På skulen lærde ein å sy bøter, og under er eit eksempel på ein slik duk der nokon har øvd på ulike typar bøter.
I vår bruk og kasttid, der vi kastar tøyet i staden for å reparere, og nokre kan synast det er stas å gå med hol i kleda både her og der, så bør vi hugsa at slik har det ikkje alltid vore.
Det var ei tid etter krigen då det var mangel på tekstilar, og ein hadde ikkje råd til å kjøpe nytt. så måtte ein ta vare på det ein hadde, og stoppe og bøte. 
Men heil og rein, det skulle ein likevel vera!

Kommentarer

Legg inn en kommentar

Populære innlegg fra denne bloggen

På gamle stigar- i Husdalen.

Bilde
Då Sigmund Husdal kom inn i livet til mor i 1961, og eg og syskena mine samstundes fekk ny stefar, så hende det mykje nytt. Eg overnatta i år i Husdalen for fyrste gong på mange år, og då kom tankane om korleis det var då me starta å reise dit. Husdalen er ein avsidesliggjande gard ein times gange frå Bjørsvik. Du reiste dit, anten med rutebåten eller vart køyrt,  og gjekk så ei ganske bratt stigning opp til Husdalsvatnet, der du anten kunne ro over, eller gå den bratte og til dels glatte stigen opp til Grautevika, der det var kjerreveg resten av vegen. Me ungane lærde snart snarvegane, der du kunne korta inn turen med opptil 10 minuttar. Det du måtte ha med deg, bar du på ryggen og i hendene, så vi måtte ha eit par kvilepausar uansett. Vel oppkomen var det tre hus, der bestemor og bestefar budde i det eine,  Ivar og Olaug budde i det andre saman med ungane sine, og Sigmund hadde kjøpt det nedste huset, og hadde det som ei familiehytte, der også søskena hans kunne vera på vi
Les mer

Fløksand husmorskule

Bilde
Litt frå 60-talet.  Då eg var ferdig med gymnaset i -64, meinte mor at eg måtte kunna koka poteter. Det kunne eg, men forat utdanninga mi skulle vera perfekt, så måtte eg ha eit halvår på husmorskule. Denne skulen var og god å ha både om ein skulle søkje sykepleie eller bli hustellærar. Så eg søkte opptak ved Fløksand husmorskule våren 1965, og kom inn. Skulen var då vel etablert, opna 1909, og nyrestaurert i 1954. Mange kjende personlegheiter har gått her, og eg lærde seinare at Ingrid Espelid Hovig var elev her i 1943, då det ikkje var elektrisitet, og alt måtte kokast på ved og kol i kjellaren. Ho kom tilbake som lærar i 1954, til ein  skule som var i topp stand .  ( Ingrid Espelid Hovig og Olga Leiknes Hopsdal møtes etter 61 år. Dei var kullingar i 1943) Vi fekk ei liste så langt som eit vondt år med alt ein skulle ha med, så mor var engasjert i vekesvis med å sy. Det var sengetøy og håndklær, arbeidsklede, forkle, hette, høvelege sko, og mykje meir som eg ikkje hugsa. Al
Les mer

Hermetisering av middag og frukt, og søndagsdessertar

Bilde
. I dag har vi fryseboksar, og vi kjøper ferskt det meste av året. Vi har det lettvint, og gløymer at for eit par generasjonar sidan var matlaging og husstell  fulltids- jobb. Eg hugsar at mor hermetiserte kjøttkaker med brun saus  og kottelettar. Det var same omstendelege prossessen, med vasking og sterilisering av Norgesglas, koking og steiking av kjøtet som skulle hermetiserast.  Det vart lagt koheit på glasa, og fyllt heilt fullt, og så vart lokket skrudd på. Glasa vart sett i kjellaren, og teke opp til sundagsmiddag  ut over hausten og vinteren. Det kunne vera ein sjangse at maten vart bederva, så ein måtte lukte på, før ein varma det opp. Ellers hermetiserte mor frukt kvar haust. Også der var det vasking og sterilisering av glas, som var oppevart i varm steikeomn til ein skulle bruka dei. Pærer vart skrella og koka i sukkerlake til dei vart møre, og lagt på glas. Ein hella den kokande sukkerlaken over, så glaset vart heilt fullt, og la glaslokket med gummiring på, og skr
Les mer