Ikkje i kritthuset- skjor, trast og gauk




 Onkelen min stod høgt oppe i eit bjørketre, og dreiv og reiv i kvistane. Ei skjor flaksa rundt, slo med vengene. Han ville riva ned reiret, for det stod så nær husa, og han hadde skjora mistenkt for å forsyne seg med ting, fordi det gjekk ord om det. Som han reiv i kaoset, fekk han syn for segn : ei sølvteskei, nokre myntar og anna som blenkte, låg mellom kvistane. Han reiv ned heile kvistverket, og slengde det mot jorda, før han kom seg ned att. Skjora var kjent for å hemne seg, om ho miste reiret sitt.
Nokre meinte at skjora bar lukke med seg, og var glad forat ho hadde reir i tuntreet, og ho varsla når det kom folk. Men han som sat i treet og dreiv nedrivingsarbeid, var ikkje av dei. Han hadde inga overtru:  Skjora var ein rovfugl, og ho stal. Reiret såg ut som ,ja rett ut eit skjorreir, men det er ein etter måten forseggjort bygnad, las eg i leksika:

 "Paret bygger sammen et overbygd, stort og rundt  med én eller to innganger fra siden, som  i et tre, men kan også plasseres i en  busk, under et husmøne, i høyspentstolper eller lignende , Reiret er som regel formet som en kjegle med spissen ned. Hannen bidrar aktivt med bygningsmaterialer under byggingen. Det er ganske stort og (til forskjell fra kråkereiret) gjerne overbygd, med inngang fra siden. Selve inngangen er beskyttet av spisse kvister, så ikke større predatorer kommer til. Redet fôres innvendig med mykt materiale, som ull, pelshår, mykt gress og løv." 
Skjora skal vere ein av dei mest intelligente hønsefuglane. og veit mellom anna at ho ikkje er speglbiletet av seg sjølv, og lar seg ikkje affisere av det.
Vi ungane la merke til henne. Ho kom om det var restar, levningar eller slakteavfall, og då var ho nærsøken. På skulen lærde vi at ho tok egg frå småfuglane. Ja, ho kunne gå inn i reiret deira og dra ungane ut for å ete dei.  Skjora var ein rovfugl, og vi likte henne ikkje.
Nokre la eit par høneegg i reiret hennar, og lurde henne til å ruge ut kyllingar. Det var som ein siger: rovfuglen ruga ut nyttefugl!
Vi delte fuglar i to: Dei snille og vakre, og rovfuglane. Dei første var velkomne, og mange hadde fuglekassar på uthusveggen eller i tre nær huset, for å få dei til å hekke der. Dei som åt fluger og mygg, helt dei unna husa.

 Mor var glad når ho såg den første linerla på tunet om våren, og me la ut mat på fuglebrettet til småfuglane om vinteren.

 Men trasta var ikkje velkommen. Ho skvatra og åt i bærhagen om hausten, skeit og åt reint der ho for fram imellom buskene. Folk sette opp blenkjande blekkark i trea, som bevega seg i vinden og blenkte i sola. Nokre brukte luftgevær eller rifle, og traff dei, så  hengde dei fengda opp i bærhagen til skrekk og advarsel for trastefrendar. Det hjalp. Ho skulle vistnok vera etande. Trur onkelen min fekk bestemor til å lage henne til, men det vart med den eine gongen, anten det var bestemor sine kokekustar so gjorde det, eller onkel sin manglande smak for kramsfugl.

  Gauken var i eit mellomlege. Han var fin der han song om våren, og kom du under eit gauketre kunne du ynskja deg tre ting, og dei skulle bli oppfylde. Når du høyrde han første gangen om våren, så var det viktig kva himmelretning han gol frå.  "Nord va någauk, sør var sågauk, aust var giljargauk og vest var viljar gauk," sa dei gamle.
Så høyrde du han i sør vart det eit godt år, høyrde du han frå nord var det nokon som kom til å døy, frå vest fekk du viljen din og frå aust kom du i selskap.  Som vaksen tenkjer eg at det meste av dette ville skje for dei fleste anten gauken gol eller ikkje-.

 Men gauken var og ein skurk, ein som utnytta andre truskuldige småfuglar. Han la eit av egga sine i småfuglreir, og sparka ut eit av småfuglane sine egg. Han la i fleire reir, og let han "fosterforeldra" jobbe og ruge ut egga sine. Gaukungen var ruga ut først, og sparka ut dei andre egga or reiret. På skulen fekk vi sjå bilete av dei vakre småfuglane som mata den store gaukungen for harde livet i staden for sine eigne. Vi hadde slik medkjensle med småfuglegga, småfuglane og var skikkeleg sint på den late og utnyttande gauken, som berre kunne flyge rundt og gale koko og la andre jobbe for seg. 

Kommentarer

Legg inn en kommentar

Populære innlegg fra denne bloggen

På gamle stigar- i Husdalen.

Bilde
Då Sigmund Husdal kom inn i livet til mor i 1961, og eg og syskena mine samstundes fekk ny stefar, så hende det mykje nytt. Eg overnatta i år i Husdalen for fyrste gong på mange år, og då kom tankane om korleis det var då me starta å reise dit. Husdalen er ein avsidesliggjande gard ein times gange frå Bjørsvik. Du reiste dit, anten med rutebåten eller vart køyrt,  og gjekk så ei ganske bratt stigning opp til Husdalsvatnet, der du anten kunne ro over, eller gå den bratte og til dels glatte stigen opp til Grautevika, der det var kjerreveg resten av vegen. Me ungane lærde snart snarvegane, der du kunne korta inn turen med opptil 10 minuttar. Det du måtte ha med deg, bar du på ryggen og i hendene, så vi måtte ha eit par kvilepausar uansett. Vel oppkomen var det tre hus, der bestemor og bestefar budde i det eine,  Ivar og Olaug budde i det andre saman med ungane sine, og Sigmund hadde kjøpt det nedste huset, og hadde det som ei familiehytte, der også søskena hans kunne vera på vi
Les mer

Fløksand husmorskule

Bilde
Litt frå 60-talet.  Då eg var ferdig med gymnaset i -64, meinte mor at eg måtte kunna koka poteter. Det kunne eg, men forat utdanninga mi skulle vera perfekt, så måtte eg ha eit halvår på husmorskule. Denne skulen var og god å ha både om ein skulle søkje sykepleie eller bli hustellærar. Så eg søkte opptak ved Fløksand husmorskule våren 1965, og kom inn. Skulen var då vel etablert, opna 1909, og nyrestaurert i 1954. Mange kjende personlegheiter har gått her, og eg lærde seinare at Ingrid Espelid Hovig var elev her i 1943, då det ikkje var elektrisitet, og alt måtte kokast på ved og kol i kjellaren. Ho kom tilbake som lærar i 1954, til ein  skule som var i topp stand .  ( Ingrid Espelid Hovig og Olga Leiknes Hopsdal møtes etter 61 år. Dei var kullingar i 1943) Vi fekk ei liste så langt som eit vondt år med alt ein skulle ha med, så mor var engasjert i vekesvis med å sy. Det var sengetøy og håndklær, arbeidsklede, forkle, hette, høvelege sko, og mykje meir som eg ikkje hugsa. Al
Les mer

Hermetisering av middag og frukt, og søndagsdessertar

Bilde
. I dag har vi fryseboksar, og vi kjøper ferskt det meste av året. Vi har det lettvint, og gløymer at for eit par generasjonar sidan var matlaging og husstell  fulltids- jobb. Eg hugsar at mor hermetiserte kjøttkaker med brun saus  og kottelettar. Det var same omstendelege prossessen, med vasking og sterilisering av Norgesglas, koking og steiking av kjøtet som skulle hermetiserast.  Det vart lagt koheit på glasa, og fyllt heilt fullt, og så vart lokket skrudd på. Glasa vart sett i kjellaren, og teke opp til sundagsmiddag  ut over hausten og vinteren. Det kunne vera ein sjangse at maten vart bederva, så ein måtte lukte på, før ein varma det opp. Ellers hermetiserte mor frukt kvar haust. Også der var det vasking og sterilisering av glas, som var oppevart i varm steikeomn til ein skulle bruka dei. Pærer vart skrella og koka i sukkerlake til dei vart møre, og lagt på glas. Ein hella den kokande sukkerlaken over, så glaset vart heilt fullt, og la glaslokket med gummiring på, og skr
Les mer