.Døyr reven, så gjeller skinnet", sa jegeren. (Ordspel: gjelle: gi lyd frå seg o.a.; gjelde: ha verdi o.a.)


Det var lite rovdyr i mitt barndoms rike.  Bjørnen var utrydda på min del av Vestlandet. Kari Eidsheim skriv om den siste bjørnen på Hagset i 1757 i boka Slekta etter Petter Martin Hagesæter. 

Ulven fans i dyrehagen, der han var vel innelåst bak høge gjerde, og fekk middag frå dyrepassarane.  Jerven  levde på høgfjellet langt frå oss. Det fanns ei og anna gaupe, men det var nok av folk som hadde gevær, så  det vart mindre og mindre av henne og , utan at nokon syrgde over det.

Reven var der jo, men også han var offer for ei kule, og dei fleste hadde hønene godt inngjerda, og vakta lamma så lenge dei var på heimegarden eller i utmarka.  Det var skotpremie og betaling for skinn, og det gjorde det meir attraktivt å bruke børse for å drepe rovdyr.

Ørna hadde vel eit og anna reir, men det var greit både å skyte henne og øydelegge reiret, for ho tok jo både lam og killingar. Ja, det gjekk fleire historiar om at ho hadde teke småborn og.  Det var klårt at ho ikkje hadde noko å gjera  der det var folk.  Hønshauken forsøkte seg, men dei fleste hønegardar hadde netting over, så han laut nøye seg med  småfugl. Dessutan kunne han og skytast.
Oteren levde av fisk, men langt frå folk, og minken var ikkje vill.

Vi lærde på skulen korleis ein skulle slå ihjel hoggormen. Læraren fortalde, og teikna på tavla. Ein stein på ryggen, så han ikkje reiste seg, og så ein på hovudet så han dauda. ( eller to, for å være sikker).  Det var ormeår då eg var ti, og eg personleg tok livet av ti stykke. Mindre søsken såg på, og lærde teknikken. Utrydningstryga var han så visst ikkje!

Det gammeltestamentlige ordet om at der sivilisasjonen overtok, måtte rovdyra ut, var ei sjølsagt sanning.  Det var ikkje tale om miljøkriminalitet om du drap den siste ørna eller hoggormen i eit område.  I desse MPG tider, så er det greit å minne om at på den tid var dei fleste enige om at  menneska var skapt av Gud, og hadde råderett over dyra. Ikkje for å plage og pine dei, men der menneska overtok, måtte rovdyra ut, fordi dei øydela for husdyra og for tryggleiken til menneska, livskvaliteteten, om du så vil. Det skulle vera trygt å ferdast i mark og utmark for folk og dyr.  Det var ein del av livskvaliteten at ein skulle vandre i skogen utan å vera redd for livet på grunn av rovdyr.

Kommentarer

Legg inn en kommentar

Populære innlegg fra denne bloggen

På gamle stigar- i Husdalen.

Bilde
Då Sigmund Husdal kom inn i livet til mor i 1961, og eg og syskena mine samstundes fekk ny stefar, så hende det mykje nytt. Eg overnatta i år i Husdalen for fyrste gong på mange år, og då kom tankane om korleis det var då me starta å reise dit. Husdalen er ein avsidesliggjande gard ein times gange frå Bjørsvik. Du reiste dit, anten med rutebåten eller vart køyrt,  og gjekk så ei ganske bratt stigning opp til Husdalsvatnet, der du anten kunne ro over, eller gå den bratte og til dels glatte stigen opp til Grautevika, der det var kjerreveg resten av vegen. Me ungane lærde snart snarvegane, der du kunne korta inn turen med opptil 10 minuttar. Det du måtte ha med deg, bar du på ryggen og i hendene, så vi måtte ha eit par kvilepausar uansett. Vel oppkomen var det tre hus, der bestemor og bestefar budde i det eine,  Ivar og Olaug budde i det andre saman med ungane sine, og Sigmund hadde kjøpt det nedste huset, og hadde det som ei familiehytte, der også søskena hans kunne vera på vi
Les mer

Fløksand husmorskule

Bilde
Litt frå 60-talet.  Då eg var ferdig med gymnaset i -64, meinte mor at eg måtte kunna koka poteter. Det kunne eg, men forat utdanninga mi skulle vera perfekt, så måtte eg ha eit halvår på husmorskule. Denne skulen var og god å ha både om ein skulle søkje sykepleie eller bli hustellærar. Så eg søkte opptak ved Fløksand husmorskule våren 1965, og kom inn. Skulen var då vel etablert, opna 1909, og nyrestaurert i 1954. Mange kjende personlegheiter har gått her, og eg lærde seinare at Ingrid Espelid Hovig var elev her i 1943, då det ikkje var elektrisitet, og alt måtte kokast på ved og kol i kjellaren. Ho kom tilbake som lærar i 1954, til ein  skule som var i topp stand .  ( Ingrid Espelid Hovig og Olga Leiknes Hopsdal møtes etter 61 år. Dei var kullingar i 1943) Vi fekk ei liste så langt som eit vondt år med alt ein skulle ha med, så mor var engasjert i vekesvis med å sy. Det var sengetøy og håndklær, arbeidsklede, forkle, hette, høvelege sko, og mykje meir som eg ikkje hugsa. Al
Les mer

Hermetisering av middag og frukt, og søndagsdessertar

Bilde
. I dag har vi fryseboksar, og vi kjøper ferskt det meste av året. Vi har det lettvint, og gløymer at for eit par generasjonar sidan var matlaging og husstell  fulltids- jobb. Eg hugsar at mor hermetiserte kjøttkaker med brun saus  og kottelettar. Det var same omstendelege prossessen, med vasking og sterilisering av Norgesglas, koking og steiking av kjøtet som skulle hermetiserast.  Det vart lagt koheit på glasa, og fyllt heilt fullt, og så vart lokket skrudd på. Glasa vart sett i kjellaren, og teke opp til sundagsmiddag  ut over hausten og vinteren. Det kunne vera ein sjangse at maten vart bederva, så ein måtte lukte på, før ein varma det opp. Ellers hermetiserte mor frukt kvar haust. Også der var det vasking og sterilisering av glas, som var oppevart i varm steikeomn til ein skulle bruka dei. Pærer vart skrella og koka i sukkerlake til dei vart møre, og lagt på glas. Ein hella den kokande sukkerlaken over, så glaset vart heilt fullt, og la glaslokket med gummiring på, og skr
Les mer