Lommelykta var viktig i mørketida

Det var brått mørkt, eller lyset blinka eit par gonger, før me sat i stummande mørke. Febrilsk leiting etter fyrstikker, som som regel låg attmed omnen, og etter talglys som oftast var inni eit skap. Eit blafrande lys spreidde seg i rommet, og du kunne starta leitinga etter den viktigaste reidskapen når lyset var borte: lommelykta.  Ho skulle liggja i skapet ute i gangen, og om ho ikkje låg der, var det leiteaksjon over heile huset, til me fann ho, forhåpentligvis med både batteri og lyspærer intakt.
Lyset vart borte, i timar og dagar. Skulle ein frå eit rom til eit annan, i kjellaren eller på utedo, måtte ein ha lys. For ikkje å snakke om dersom ein skulle arbeide i fjøs, låve eller garasje! Ofte måtte ein av ungane halde lykta, mendan dei vaksne fekk jobben gjort.
 Stearinlyset var ikkje sikkert, og kunne i verste fall løyse ut brann. Parafinlampe hadde dei fleste ikkje lenger. Men lommelykt... Det hadde ein.  Store og små. Eit teikn på at du var blitt eldre, var at du fekk lommelykt til jul og fødselsdag,  til bruk i mørketida. Eit kvart hushald hadde lommelykter. Små til bruk for ungane, og til småturar i kjellaren og på utedo, større til turar på butikk og meieri, på tur gjennom utmark og om ein skulle i fjøset.

Og dei større til bruk for dei vaksne, og til utearbeid der ein ikkje hadde lys, eller når lyset var borte.
Kvar haust måtte lommelyktene sjekkast. Ein måtte ha nye lyspærer, og nye batteri, hvis dei var utgåtte. Batteria var forholdsvis dyre, ettersom eg hugsar, og mange gonger vart det ei prioritering kva lommelykter som skulle få pærer og batteri først.

 Når økonomien var god, hende det vi brukte lyktene ute, og leika gøymespel ute, der me brukte lyktene til å blinka og gje teikn kvar me var, før me fann ein annan gøymestad.
Men elles var lykta eit nyttig hjelpemiddel når ein gjekk etter mjølk, eller heim frå vener eller til bedehus og ungdomshus . Skulle ein på do, var utedoen jo eksrta grei, for der var det ukeblad ein kunne lese i, med lommelykt, så ein brukte tid der.
Lykt eller ikkje, det hende vi slumsa ned i vasspyttar eller vegaveita likevel. Våte og skitne kom vi heim, og måtte skifte sokkar og leggje avispapir i gummistøvlane.
 Lykta skapte skumle vesen etter vegen, og om en lyste inn mellom trea, kunne ein sjå både nissar og troll. Eg har vel aldri vore så gudfryktig som på veg heim i mørkret! Eg song salmar og bad Fadervår, for mørkeredsla var stor, og ein visste jo aldri om trolla verkeleg var døde, på veg heim ein beksvart
kveld. Når eg såg lyset frå utelampa heime, minka fromheita. Det var som i den gamle vandrehistoria om sjømannen som kom inn i smult vatn: " No skal du ha takk, Gud, no klarer eg meg sjølv"




I våre dagar, med gatelys overalt, med utelys utanfor døra, på veranda i hage og på uthus, så er det ein heilt anna situasjon. Me har ledlys og lys med solcelle og batteri. Du kan innstallere lommelykt på telefonen  og har lys  på nøkkelknippet.
Gatelys stod i det berre i vegaskille, det var lys utanfor hovedhusa, og utanfor eit og anna uthus og fjøs.
Vegane var grusvegar, ofte med holer og vaskebrett. Ofte gjekk me til naboen eller i nabolaget gjennom utmark, med hjulspor, steinar, oppover og nedoverbakkar, klopper over bekkar, små røter og vasspyttar. Det var umogeleg å ta seg fram utan lykt.
Me trengte lommelykta, og ho var ein del av kvardagen i mørketida på bygda i min barndom.


.

Kommentarer

Legg inn en kommentar

Populære innlegg fra denne bloggen

På gamle stigar- i Husdalen.

Bilde
Då Sigmund Husdal kom inn i livet til mor i 1961, og eg og syskena mine samstundes fekk ny stefar, så hende det mykje nytt. Eg overnatta i år i Husdalen for fyrste gong på mange år, og då kom tankane om korleis det var då me starta å reise dit. Husdalen er ein avsidesliggjande gard ein times gange frå Bjørsvik. Du reiste dit, anten med rutebåten eller vart køyrt,  og gjekk så ei ganske bratt stigning opp til Husdalsvatnet, der du anten kunne ro over, eller gå den bratte og til dels glatte stigen opp til Grautevika, der det var kjerreveg resten av vegen. Me ungane lærde snart snarvegane, der du kunne korta inn turen med opptil 10 minuttar. Det du måtte ha med deg, bar du på ryggen og i hendene, så vi måtte ha eit par kvilepausar uansett. Vel oppkomen var det tre hus, der bestemor og bestefar budde i det eine,  Ivar og Olaug budde i det andre saman med ungane sine, og Sigmund hadde kjøpt det nedste huset, og hadde det som ei familiehytte, der også søskena hans kunne vera på vi
Les mer

Fløksand husmorskule

Bilde
Litt frå 60-talet.  Då eg var ferdig med gymnaset i -64, meinte mor at eg måtte kunna koka poteter. Det kunne eg, men forat utdanninga mi skulle vera perfekt, så måtte eg ha eit halvår på husmorskule. Denne skulen var og god å ha både om ein skulle søkje sykepleie eller bli hustellærar. Så eg søkte opptak ved Fløksand husmorskule våren 1965, og kom inn. Skulen var då vel etablert, opna 1909, og nyrestaurert i 1954. Mange kjende personlegheiter har gått her, og eg lærde seinare at Ingrid Espelid Hovig var elev her i 1943, då det ikkje var elektrisitet, og alt måtte kokast på ved og kol i kjellaren. Ho kom tilbake som lærar i 1954, til ein  skule som var i topp stand .  ( Ingrid Espelid Hovig og Olga Leiknes Hopsdal møtes etter 61 år. Dei var kullingar i 1943) Vi fekk ei liste så langt som eit vondt år med alt ein skulle ha med, så mor var engasjert i vekesvis med å sy. Det var sengetøy og håndklær, arbeidsklede, forkle, hette, høvelege sko, og mykje meir som eg ikkje hugsa. Al
Les mer

Hermetisering av middag og frukt, og søndagsdessertar

Bilde
. I dag har vi fryseboksar, og vi kjøper ferskt det meste av året. Vi har det lettvint, og gløymer at for eit par generasjonar sidan var matlaging og husstell  fulltids- jobb. Eg hugsar at mor hermetiserte kjøttkaker med brun saus  og kottelettar. Det var same omstendelege prossessen, med vasking og sterilisering av Norgesglas, koking og steiking av kjøtet som skulle hermetiserast.  Det vart lagt koheit på glasa, og fyllt heilt fullt, og så vart lokket skrudd på. Glasa vart sett i kjellaren, og teke opp til sundagsmiddag  ut over hausten og vinteren. Det kunne vera ein sjangse at maten vart bederva, så ein måtte lukte på, før ein varma det opp. Ellers hermetiserte mor frukt kvar haust. Også der var det vasking og sterilisering av glas, som var oppevart i varm steikeomn til ein skulle bruka dei. Pærer vart skrella og koka i sukkerlake til dei vart møre, og lagt på glas. Ein hella den kokande sukkerlaken over, så glaset vart heilt fullt, og la glaslokket med gummiring på, og skr
Les mer